"Dəvə qızması" və ərəb təsbehi

Deyirlər, “dəvə qızması” olmasaydı, dəvə də olmazdı. Bu, “məhəbbət olmasaydı insan da olmazdı” qədər həqiqətdir.Böyüklüyünə baxmayaraq, dəvə o qədər sakit, üzüyola heyvandır ki, bir “xıx” deməklə dizləri üstə oturar, cullayıb yükləyərsən, özün minərsən, yenidən “xıx” desən, durub səni və yükünü istədiyin yerə aparar. Lakin dəvə qızdısa, üzünü görmə. Heç nəyə baxmaz, vurub hər şeyi aşırar, dağıdar, oba-oba keçərək “tayını” axtarar. Axı belə olmasaydı dəvə də olmazdı. Yəni bu, dəvəliyi dünyada saxlamaq üçün allahın təyinatıdır. Dəvə bilir ki, əgər allahın bu təyinatı pozularsa, dünyada dəvə olmayacaqdır.

"Əvvəl sözdür", deyirlər. Soz nədir? Əvvəl sözdürmü?

“HAMI ÜÇÜN FƏLSƏFƏ”.  Eynşteyn nisbilik nəzəriyyəsilə meydana çıxanda dünyanın ən tanınmış zəka sahibləri tərəfindən də dərk edilmədiyindən, onun haqqında  hətta  “sağlam düşüncənin pozulması” (dəlilik) kimi iddialar da səsləndirildi.

Əsarətdə olan xalqın qibtəgahları

Əsarət xalqın “qaymaqlar”ının, zəka, intelekt sahiblərinin, ziyalılarının başından basır, “çör-çöplər”ini, mənəviyyatsızlarıni isə üzə çıxarır.  “Çör-çöplər”in bir hissəsini həmişəlik, digərlərini isə ən mühüm anlarda istifadə üşün xalqın “qibtəgahı” (“xalqın adamı”) etmişlər. Xalqın  “qaymaqları” isə H. Cavid olub sibirdə məhv olmamaq, S. Vurğun olub məddaha çevrilməmək üçün, istedadlarını içində boğub susmağa, “külünü başına tökməyə” vadar edilmişlər.  Xalqın dahiləri, onu ağ günlərə çıxara bilənlər Cavidlə Səməd aralığındakı “bataqlıq”da məhv olub getmişdir.

Bayatılar

Yaylaq, yola sal, köçüm,

Dağ, dərə, həm sal keçim.

Qoyunda saqqal olmaz,

Öndədir “saqqal keçim”.

Əzizinəm, qurddular,

Dağda oba qurdular.

Dağlar tülkü yetirməz,

Oğullar boz qurddular.

Özüm türk, yoxsa sözüm "türk"?

Çoxları Azərbaycanda “türk-türk”, “boz qurd” və s. deyə bağırmaqla millətçiliyin tuğyan etməsini qınaq edir. Qloballaşmaya üz qoymuş dünyada millətçilik sivil insanlarda ikrah hissi doğurmaya bilmir. Lakin tarixə diqqət etdikdə görünür ki, insanlar qlobal humanizmə milli haqlarina yetdikdən sonra qədəm qoya bilirlər.

Özgələşməyə meylin səbəbləri

İnsanın öz əlindən bir iş gəlməyəndə özgənin yaratdıqlarına heyran olub, həsəd aparır. Əksinə, özgədən əvvəl özü nəyə isə nail olduqda fəxr edib, gurur duyur. Fəxr, gurur ruh yüksəldir. Yüksək ruh isə insanı yeni nailiyyətlərə yetirir. Belə mənəvi vəziyyət olmayan  cəmiyyətlərdə dirçəliş, tərəqqi də olmur. İnsan fəxrlə yaşayır. Özündə fəxr etməli bir şey olmayanda, özünü həsəd apardığı özgəyə oxşatmaqla təskinlik tapır. Beləliklə, özgələşməyə meyl fomalaşmağa başlayır.

Diktatorluğun fəlsəfəsi

Bəşəriyyətin bir hissəsi, hələ də, diktatorluq bəlası yaşayır. Hər bir hadisənin, vəziyyətin yaranma səbəbləri olur. Diktatorluğun səbəbi (onu yaradan) məddanlıqdır. Göründüyü kimi, məddahlıq və diktatorluq qeyri-sivil (geridə qalmış) cəmiyyətlərdə baş alıb gedir. Sivil (inkişaf etmiş) cəmiyyətlərdə isə onun yerini demokratiya, yüksək mənəvi dəyərlər tutur. Məddahlığın səbəbi (onu yaradan) isə ehtiyacdır.

İnsanın yaratdığı allahların biri-birindən fərqi

Materialist filosoflardan biri demişdir ki, “insanı allah yox, allahı insan yaratmışdır”. Burada böyük həqiqət vardır. Mən isə, “allah yaratdıqda yaxşısını yaratmaq lazım idi”, deyirəəm. Doğrudan da İsanın yaratdığı allah Məhəmmədin yaratdığından qat-qat ədalətli, məntiqli və dünyavi tərəqqiyə stimulludur.

Qan-genə keçmiş mentalitet

Vərdiş, hər hansı bəziyyətin uzunmüddətli, fasiləsiz təkrarlanmasından yaranmış, qan-genə keçmiş süni instinkdir. Xalqın mentaliteti isə mövcud vərdişlər sistemindən ibarətdir. Çox vaxr, hər  “əyər-əskiyimiz”i mentalitetlə əlaqələndirirlər. Hər bir xalqın mentaliteti öz axarı ilə yaranmır. O, müəyyən məqsədlərlə formalaşdırılır. Mentalitet, azad xalqlarda mədəniyyətin tərəqqisinə stimul kimi, əsarətdə olan xalqlarda isə əsarətin xeyrinə yaradılır. Obrazlı desək:

                                           Lazım olur, adətən,

                                           Hər mala bir etiket.

                                           Məqsədlə hopdurulur

                                           Millətə mentalitet.

Asif Atanın Mütləqə İnam Ocağı-"yeni peyğəmbər", "yeni din" və "demokratiya həşiri"

 Din bəşəri təkamül mərhələlərindən biridir. Əksər sivil xalqlar bu mərhələni artıq geridə qoymuş, dinləri tarixin arxivinə verməkdədir. Necə deyərlər, onun faydasını da, zərərini də artıq “dişə vurublar”. Atalar, “yataqda səhər tezdən duran öküz gec duranın üstünü batırır” deyibdir. Dünyada dinlə bağlı belə vəziyyət olduğu halda, “gecoyanan” (analoqu olmayan) Azərbaycanda isə hələ indi oyanıb yeni peyğəmbər (Asif Ata), yeni din (Mütləqə İnam) yaratmaq istəyinə düşüblər. “Var idi hər yarağımız, bircə çatmırdı saqqal darağımız”.

Norma, onu yaradanlar və ona əməl edənlər

Hər bir cəmiyyətdə müəyyən normalar mövcuddur. Ona adət-ənənə (mentalitet) də deyirlər. Norma-çərçivə, məhdudiyyətdir. Ondan kənara çıxmaq nöqsan, pozuntu sayılır.Həm ümumbəşəri, həm də ayrı-ayrı cəmiyyətlərə xas olan fərqli normalar vardır. Ümumbəşəri normalar toxunulmaz olub, bütün insanlar tərəfindən sözsüz qəbul olunur. Məsələn, kişinin anaya, bacıya olan cinsi münasibəti, bütün cəmiyyətlərdə eyni olub, dəyişilməzdir. Lakin müxtəlif cəmiyyətlərə xas olan elə normalar vardır ki, onlara həm həmin cəmiyyətdə, həm də bütün dünyada münasibət eyni deyil. Müxtəlif dinlərin yaratdığı müxtəlif normalar ona misal ola bilər.

Dünyanın ən varlı adamı

                                                                 (Rəvayət)                                    

   Qədim zamanlarda bir məmləkətin ucqarlarında kasıb lakin çox müdrik bir kişi yaşayırdı. Faydalı fikirləri və məsləhətləri ilə ətrafdakılara, el-obaya fayda gətirirdi. Onun sorağı gedib saray əyanlarına da çatmış, onlar da padşaha çatdırmışdılar. Padşah qasid göndərir və tapşırır ki, “ona hədiyyə aparın və onu saraya gətirin.  Məsləhətləri ilə həm bizə faydası dəyər, həm də kasıblıqdan qurtarar”. Qasidlər gedir,  padşahın hədiyyəsini, həm də təklifini ona çatdırırlar.

Müdrik  getmək istəmir. Etika xatirinə, “bu dəfə gələ bilmərəm” deyir və fikrini bir bənd şeirlə padşaha göndərir:

                                       Şah sağ olsun, çox razıyam ənamından,

                                       Bilən üçün şirin olur öz yavanı,  

                                       Özgənin min təamından. 

Qasidlər qayıdıb məktubu padşaha verirlər. Padşah məktubu oxuyub bərk hirslənir. Əyanlarını danlayır ki, əvvəllər müdrik haqqında ona yalan məlumat veriblər. Əyanlar isə and-aman edir, “şah sağ olsun, sizə hər şeyi düz demişik” deyirlər. Şah isə “hər şeyi düz, lakin kasıb olmasını yalan demisiz. O, dünyanın ən varlı adamıdır” deyir və əyanlarına o kişini bir daha narahat etməməyi tapşırır.

     İbrət: ay maddiyyət hərisləri, barı, kişiliyinizi ona qurban verməyin. 

Fəlsəfə haqqında

                Allah mübahisəli anlayış, din insan uydurmasıdır

Ta qədimdən, hələ din anlayışı yox ikən, insanın dünyanı dərk etmək cəhdindən, dynyanın materia və ruhdan ibarət olması məlum olmuş, yaradan-allah (hər xalqın öz dilində, tanrı, boq və s.) anlayışı meydana gəlmişdir. Dünyanı dərk etməyə cəhd edənlərdən ruhu ilkin-yaradan hesab edənlər idealist, materianı ilkin, ruhun onun xassəsi olduğunu hesab edənlər isə materialist adlanıblar. Fəlsəfə idealist və materialitlərin sonu olmayan mübahisələrinin toplusundan ibarətdir. Bəzən, fəlsəfəni elmlərin “şahı” adlandırırlar. Ondandır ki, filosoflar, bəzən, böyüklük iddiası ilə də qürrələnirlər. Elm sona yetmiş (sübut-isbat olunmuş) mülahizələrin, mübahisələrin toplusudur. Bu baxımdan, belə çıxır ki, fəlsəfə heç elm deyil. Bununla ağır bir yükün altına girməyimi bilirəm. Lakin buna başqa tutarlı əsasım  vardır.

Əcaib yuxu

 (Hekayə)

                               

                                                                           Doğmaca vətənimdə,

                                                                           Öz elimdə, illaki,

                                                                           Müsəlman arasında

                                                                           Bağrım çatlar, ilahi!

Axşam saatları idi.Telefona zəng gəldi. Dəstəyi qulağıma tutanda ərklə səslənən “alo, salam”dan köhnə dostum Kamalın səsini tanıdım. Hansı ki, görüşmək üçün “burnumun ucu göynəyirdi”. Hal-əhval, xoş-beşdən sonra bildirdi ki, məzuniyyətdədir, gəzməyə rayona gələcək. Sevindim.

 İki gündən sonra görüşdük. Yayın qızmar günləri idi. Şəhərin boğucu istisindən xilas, həm də bir qədər dincəlmək üçün özümüzü “təbiətin qoynuna” - istirahət güşələrinin birinə verdik. Ətraf əzəmətli dağlarla əhatə olunmuş, zəngin meşə örtüyü ilə çətirlənmişdi. Gözəl çimərliyi, sərin havası, cızbızxanası, istirahətə gələn gözəl insanları ilə cənnəti xatırladırdı. Ətrafı gəzdikcə içimizi çeşmə, çölümüzü şəlalə suyu ilə sərinlədikdən sonra yaxşı iştahaya gəlmiş mədəmizin qayğısı ilə   özümüzü cızbızxanaya verdik. Yaranmış xoş ovqat, birgünlük olsa da, bizi həyatın bütün qayğılarından kənar etmişdi.

Müqəvvanın dikbaşlığı

                                Müqəvva bir bostanda     

                          Yetişdi “ada, sana”.

                                Meşənin qorunması,

                                Məhz, tapşırıldı ona.

                                Balaca ikən, həmən,

                                “Böyüdü” o, daxilən

                                Balacalıq burdaca

                                Tamam yetişdi sona.

İslam bizə nə verib?

                                 

Dinin cəmiyyətdə həmişə rolu olub, indi də vardır. Dinsiz cəmiyyət yoxdur. Sivil cəmiyyətlərdə onun rolu və yeri (küncü) tamamilə myəyyəndir. Avropada inkivizisiyaya qədər vəhşiləşmiş xristianlıq artıq cəmiyyətdə əsl yerini tapmışdır. Xristianlıq artıq insanların rəğbət bəslədiyi həddədir.

Siya səddin alt qatı

  Sırınmış mentalitet. Avtoritar rejim, insanları xalqın əsas problemlərindən yayındırmaq üçün “milli  dəyərlər“  şousunu atıbdır ortaya. Telekanallarda, xalqımızı ciddilikdən uzaqlaşdıran, onu təlxəkliyə sürükləyən verilişlər baş alıb gedir. Təzəlikcə bir “qurşaqdan aşağı metalitet” söhbəti atıblar  araya. Ciddi mövzular yox imiş kimi, gah faişəlik, gah erkən nigah, gah tək-tük ailələrdə baş verən “zir-zibil” və b... söhbətləri ortaya atıb “hırıltı” yaradırlar. Halbuki, bütün bu “tək-tük”lər dünyanın hər yerində baş verə bilən şeylərdir. Ciddi söhbət   olmadığı üçün onlar ancaq zibil qutusuna layiqdir. Seks insanın ayaqyoluna getməsi kimi, təbii tələbatlardan biridir. Onun qarşısını almaq heç bir hüquqa sığan deyil. Burada ancaq ailə sədaqətindən danışmaq mümküdür. İctimai qınaq da ancaq ona yönələ bilər. Bütün bunlar məqsədli, xalqa dəyərsiz “mentalitet” sırımaq üçün  edilir.

Qınamayın söyüdü

"Bəhərverməz" deyərək,

Qınamayın söyüdü.

Günah özündə deyil,

Götürmürsə öyüdü.

Mənəvi güzgü

Güzgüdür kövrək bir ilahi varlıq,
O qoymaz üzündə zərrəcə arlıq.
Mənəvi bir güzgü də istərdim, həm də,
Baxasan sən ona hər gün, hər səhər.
Qoymasın dünyada sənə bir darlıq.

Oyatma laylası

Çaldın, ay ana, həm ömrün boyu,
Bu yatma, o yatma laylasını.
Nədən, anacan, bircə də olsa,
Çalmadın "oyatma laylasını"?!

Bilik

Bir dünya var, bu dünya da içində,
Bilikdir oranın işığı, nuru.
Biliksiz oradır zülmət içində,
Tulu da görünər sənə dum-duru.